ODPOWIEDZIALNOŚĆ NIELETNICH ZA POPEŁNIONE CZYNY ZABRONIONE
Często podczas prelekcji z młodzieżą omawiany jest temat konsekwencji prawnych popełniania czynów zabronionych przez osoby nieletnie, aby młodzież miała świadomość, że zachowania niezgodne z prawem nie pozostają bez odpowiedzialności. Ku przestrodze, przypominamy zatem kilka podstawowych informacji na temat odpowiedzialności karnej osób nieletnich.
Podczas działań informacyjno-edukacyjnych, młodzi ludzie często uważają że jeśli nie skończyli 18 roku życia- są bez karni. Często myślą, iż cała odpowiedzialność za ich czyny spada na ich rodziców. Warto więc przypomnieć, iż odpowiedzialność karną nieletnich w Polsce reguluje Ustawa z dnia 26 października 1982 r o postępowaniu w sprawach nieletnich (z późn. zm..), a także Kodeks karny, Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
Mając na uwadze powyższe regulacje prawne możemy rozróżnić trzy sytuacje:
Gdy nieletni popełnia czyn niedozwolony przed ukończeniem 13 roku życia – takie osoby nie mają jeszcze zdolności prawnej. Sąd potraktuje popełnienie takiego czynu jako przejaw demoralizacji nieletniego i może stosować środki na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. Zasady odpowiedzialności za czyny niedozwolone może też regulować Kodeks cywilny – jeśli małoletni wyrządzi komuś szkodę odpowiedzialność za jego czyny może ponieść jego opiekun prawny.
Gdy nieletni popełnia czyn zabroniony pomiędzy 13, a 17 rokiem życia – przeważnie sąd stosuje wówczas środki wychowawcze lub poprawcze (umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym) przewidziane przez Ustawę o postępowaniu w sprawach nieletnich. Jeśli natomiast nieletni, który ukończył 15 rok życia popełnił jedno z szczególnie ciężkich przestępstw, może odpowiadać na zasadach określonych w Kodeksie karnym, a więc tak jak osoba dorosła (zależy to od tego, czy sąd uzna, że przemawiają za tym okoliczności sprawy, właściwości i stopień rozwoju sprawcy oraz warunki osobiste). Do powyższych przestępstw możemy zaliczyć m.in. zamach na życie prezydenta RP, zabójstwo, umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, umyślne spowodowanie niebezpieczeństwa powszechnego lub katastrofy w komunikacji, zgwałcenie zbiorowe lub ze szczególnym okrucieństwem, rozbój, wzięcie zakładników, porwanie samolotu lub statku. W przypadku nieletniego kara za te czyny nie może jednak przekroczyć 2/3 górnej granicy ustawowego zagrożenia, które jest przewidziane za powyższe przestępstwo.
Gdy sprawca popełnia czyn zabroniony pomiędzy 17 a 18 rokiem życia – sąd stosuje głównie środki karne przewidziane przez Kodeks karny, lecz wyjątkowo może zastosować środki przewidziane dla nieletnich.
Warto również przypomnieć, co to w ogóle jest czyn karalny ?
Na podstawie Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, czyn karalny jest to przestępstwo, przestępstwo skarbowe lub jedno z wymienionych w ustawie wykroczeń ( art. 50a, art. 51, art. 69, art. 74, art. 76, art. 85, art. 87, art. 119, art. 122, art. 124, art. 133 lub art. 143 Kodeksu wykroczeń).
Ku przestrodze warto wiedzieć jakie środki może zastosować sąd wobec nieletniego…
„Wobec nieletnich sąd rodzinny może:
1) udzielić upomnienia;
2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia;
3) ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna;
4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania — udzielających poręczenia za nieletniego;
5) zastosować nadzór kuratora;
6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją;
7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów;
8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego;
9) orzec umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej zawodowej, która ukończyła szkolenie przygotowujące do sprawowania opieki nad nieletnim;
10) orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym;
11) zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, z wyłączeniem umieszczenia w rodzinie zastępczej spokrewnionej, rodzinie zastępczej niezawodowej, rodzinnym domu dziecka, placówce wsparcia dziennego, placówce opiekuńczo-wychowawczej i regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.”*
Rodzice również po części mogą ponieść odpowiedzialność przed sądem za swoje dzieci:
„Sąd rodzinny może:
1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza, poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną poradnią specjalistyczną, zakładem pracy, w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub zakładem leczniczym;
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do naprawienia w całości lub w części szkody wyrządzonej przez nieletniego;
(…) W wypadku gdy rodzice lub opiekun nieletniego uchylają się od wykonania obowiązków nałożonych na nich przez sąd rodzinny, sąd ten może wymierzyć im karę pieniężną w wysokości od 50 do 1500 złotych.”*
Źródło: Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (z późn. zm.)
________________________________
Oficer Prasowy KPP w Jaworze
asp.szt. Ewa Kluczyńska
tel. 603 039 942